SERVIDUME VOLUNTARIA (II/IX)

Etienne de La Boétie (1530-1563) estudiou desde moi novo os clásicos gregos e latinos, e aos 18 anos publicou o seu “Discurso contra a Servidume Voluntaria”.

Cando Montaigne soubo do texto, quedou estupefacto da ousadía e calidade do autor. Considerou, porque era un “home de Estado”, moi dificultoso prefaciar ao seu amigo Étienne.

Dispóñanse dun lado, cincuenta homes armados e outros tantos do outro; póñanse en orde de batalla, dispostos para o combate, sendo uns libres e loitando pola liberdade, mentres os outros tentan arrebatarlla aos primeiros: a cales deles se atribuirá a vitoria?. Cales deles irán para a loita con maior entusiasmo: os que, en recompensa deste traballo recibirán o premio de conservar a liberdade ou os que, dos golpes que deren ou recibiren, esperan unicamente a servidume?.

Os primeiros, teñen constantemente diante dos ollos, a felicidade da súa vida pasada, e a esperanza de podela conservar no futuro. Preocúpalles menos o que teñen que sufrir no decurso da batalla, que todo o que van ter que soportar eles, os fillos e toda a posteridade. Os outros, nada teñen que os anime, a non ser un pouco de cobiza, que é insuficiente para protexelos do perigo, e tan pouco ardente que non tardará en extinguirse logo que derramen as primeiras pingas de sangue.

Nas moi famosas batallas de Milcíades, Leónidas e Temístocles, ocorridas hai xa dous mil anos e que permanecen tan frescas na memoria dos libros e dos homes, coma se tivesen sucedido onte, nesas batallas dadas en Grecia, para ben de Grecia e exemplo do mundo enteiro, de onde lles viría aos gregos non digo o poder, pero sí o ánimo para se opor coa forza, de navíos tan numerosos, que mal cabían no mar?. E cal foi o ánimo, para desbarataren nacións tan numerosas, que en toda a armada grega, non se atoparían soldados que chegasen, nin sequera, para cubrir o número de postos de comandantes deses navíos?.

E que, en boa verdade, o que estaba en causa neses días gloriosos, non era tanto a loita entre gregos e persas, como a vitoria da liberdade sobre a dominación, da razón sobre a avaricia.

A fame e a guerra non obedecen a ningunha lei natural; son, en realidade, produto do home. Os antropólogos aportaron documentación abundante que demostra que, entre os obxectos aparecidos nas búsquedas paleontolóxicas relativas os grupos humanos máis primitivos, non hai armas, nin xurdiu ningún indicio de guerra organizada; en canto ós esqueletos fósiles de estes grupos primitivos, non presentan sinais de carencias alimentarias. En cambio, nos grupos máis adiantados, encóntranse armas, os esqueletos ostentan sinais de violencia e diversas carencias alimentarias, a marca biolóxica da fame” (Josué De Castro, Xeografía da Fame-1955).

Cantos prodixios temos oído contar sobre a valentía que a liberdade pon no corazón dos que a defenden!.

Pero que acontece afinal en todos os países, con todos os homes, todos os días?.

Quen, só de oír contar, sen o ter visto, acreditaría que un único home foi quen de esmagar mil cidades, privándoas da liberdade?.

Se casos semellantes acontecesen apenas en países remotos e outros nolos contasen, quen non diría que era todo invención e impostura?.

Pero o máis sorprendente é sabermos que nin sequera é preciso combater ese tirano, non é preciso defendérmonos del.

Ele será destruído no día en que o país rexeite servilo.

Non é necesario quitarlle nada, chega con que ninguén lle dea nada.

Non é preciso que o país faga algo en favor de si mesmo, chega con que non faga nada contra si mesmo.

Son, pois, os pobos os que se deixan oprimir, fanno todo para seren esmagados, e deixarían de selo no día en que deixasen de servir.

É o pobo quen se escraviza, quen se decapita, quen, podendo escoller entre ser libre e ser escravo, se decide pola falta de liberdade e prefire o xugo, é el quen acepta o seu mal, quen o procura por todos os medios.

Se fose difícil recuperar a liberdade perdida, eu non teimaría máis; haberá cousa que o home deba desexar con máis ardor que o retorno á súa condición natural, e deixar a condición de animal e volver a ser home?.

Mais, non é esa ousadía o que eu esixo del; limítome a non lle permitir que el prefira non sei que seguridade a unha vida libre.

Que mais é preciso para posuír a liberdade que simplemente desexala?.

Se chega un acto de vontade, se chega con desexala, que nación hai que a considere así tan difícil?.

Como pode alguén, por falta de querer, perder un «ben», que debería ser rescatado a prezo de sangue?. Un «ben» que, unha vez perdido, torna para as persoas honradas, a vida aborrecida e a morte benfeitora?.

Véxase como, prendido por unha pequena faísca se acende o lume, que crece cada vez máis e, canto máis rouban, saquean, esixen, canto máis arruínan e destrúen, canto máis se lles der e máis servizos se lles prestaren, máis se fortalecen e se robustecen ate aniquilaren e o destruíren todo. Se nada se lles der, se non se lle obedecer, eles, sen ser preciso loita ou combate, acabarán por ficar nus, pobres e sen nada; da mesma forma que a raíz, sen humidade e alimento, se torna ramo seco e morto.

Os audaces, para que obteñan o que procuran, non foxen dos perigos, os avisados non recusan pasar por problemas e privacións. Os covardes e os preguiceiros non saben aturar os males nin recuperar o ben. Deixan de desexalo e a forza para o conseguiren élles comida pola covardía, mais é natural que neles fique o desexo de o alcanzaren. Ese desexo, esa vontade, son comúns aos sabios e aos indiscretos, aos valentes e aos covardes; todos eles, ao acadaren o desexado, fican felices e contentos.

Nunha soa cousa, estrañamente, a natureza se recusa a darlle aos homes un desexo forte. Trátase da liberdade, un ben tan grande e tan apracible que, perdida ela, non hai mal que non sobreveña, e ate os propios bens que lle sobreviven, perden todo o seu gusto e sabor, corrompidos pola servidume.

A liberdade é a única cousa que os homes non desexan; e iso por ningunha outra razón senón a de que lles basta desexala para a posuíren; como se recusasen conquistala porque ela é tan fácil de obter.

“Me-Ti dicía: É moito o que se inventa en favor do ser humano e moito contra eles. O que se inventa ó seu favor é envolto no silencio. O que causa o seu dano é promovido. Si un inventa unha lámpada que non se agote durante décadas, o invento é mercado polo fabricante de lámpadas, non para que se fabriquen esas lámpadas, senón para que deixen de fabricarse. Si un inventa un modelo de depósito que encareza o combustible, e polo tanto escureza as moradas dos pobres, entón mercarase o invento para poñelo en práctica” (Bertold Brecht (1898-1956), Me-Ti: O Libro das Mutacións).

Xentes miserentas, pobos insensatos, nacións apegadas ao mal e cegas para o ben!.

Así deixades que vos arrebaten a maior e mellor parte das vosas riquezas, que devasten os vosos campos, rouben as vosas casas e vos despoxen, ate das antigas herdanzas dos vosos pais!.

A vida que levades é tal que, podedes afirmalo, nada tedes de voso.

Mais parece que vos sentides felices por serdes señores apenas da metade dos vosos haberes, das vosas familias e das vosas vidas; e todo ese estrago, esa desgraza, esa ruína provén afinal non dos seus inimigos, si dun só inimigo, daquel mesmo cuxa grandeza lle é dada só por vós, por amor de quen marchades con coraxe para a guerra, por cuxa grandeza non recusades entregar á morte as vosas propias persoas.

Ese que tanto vos humilla ten só dous ollos e dúas mans, ten un só corpo e nada posúe que o máis ínfimo entre os ínfimos habitantes das vosas cidades non posúa tamén; só ten unha cousa el máis que vós e é o poder de vos destruir, poder que vós lle concedéstedes.

A onde iría ele a buscar os ollos con que vos espía se vos non llos désedes?.

Onde tería el mans, para vos bater se non tivese as vosas?.

Os pés con que ele esmaga as vosas cidades, de quen son senón vosos?.

Que poder ten ele sobre vós, que de vós non veña?.

Como ousaría ele perseguirvos, sen a vosa propia conivencia?.

Que podería ele facer, se vós non fósedes encubridores daquel que vos rouba, cómplices do asasino que vos mata e traidores de vos mesmos?.

Sementades os vosos froitos para ele aproveitarse das vosas suores. Arranxades e amoblades as vosas casas para ele vir saquealas, criades as vosas fillas para que ele teña en quen satisfacer a súa luxuria.

Criades fillos para que ele, cando lle apetecer, veña recrutalos para a guerra e levalos ao matadoiro, facer deles acólitos da súa cobiza e executores das súas vinganzas.

Matádesvos a traballar, para que ele poida regalarse e refocilarse en praceres vis e inmundos.

Mentres vós vos debilitades, ele vai ficando máis forte, para poder reprimirvos máis facilmente.

E de todas estas indignidades que os propios animais, se as sentisen, non soportarían, de todas podedes liberarvos, se tentardes non digo liberarvos, mais apenas querer facelo.

Tomade a resolución de non servirdes máis e seredes libres. Non vos pido que o empurredes ou o derrubedes, pero só con que non o apoiedes: non tardaredes en ver como, coma un Coloso descomunal, a que se tire a base, caerá por terra e quebrará.

Étienne de la Boétie (1530-1563)

Fonte:

- “Discurso contra a Servidume Voluntaria – Etienne de La Boétie”. Publicado en: Animal+: Revista Cultural para Todas as Especies, nº 19 – Inverno 2008. Edicións Positivas. Traducción: Onofre Sabaté.

- Viñetas gráficas (de abaixo arriba): O Roto, Quino e Forges.

- WIKIPEDIA

PUBLICADOS: